theoretical approaches


ΚΟΙΝΩΝΟΙ ΣΤΟ ΣΤΙΓΜΙΑΙΟ ΣΩΜΑ [το τελειωμένο ατελείωτο]

(ακολουθούν αποσπάσματα απο την διάλεξη που δόθηκε στο Εθνικο Μετσόβιο Πολυτεχνείο)

-Το μυαλό μας συχνά αντιλαμβάνεται διάφορες καταστάσεις με το δικό του τρόπο. Αυτό συχνά το εναποθέτουμε στο τυχαίο, στο ακατανόητο, ακόμα και στο ονειρικό. Όπως αναφέρεται,(1) ό,τι λαμβάνει χώρο σε συνειδησιακό επίπεδο (ακόμα κ σε ασυνείδητο, αλλά αυτό δεν είμαστε σε θέση να το ξέρουμε), έχει τις αφετηρίες και τα αίτια του….-Η αρχιτεκτονική δεν είναι απλά όγκοι και μορφές/λειτουργίες. Αυτό που «φαίνεται» δεν είναι αυτό που «είναι» ή ίσως δεν θα 'πρεπε. Το φαινόμενο μιας μορφής είναι απλά η αφετηρία για ένα συναίσθημα. Όπως αναφέρει ο Φιλανδός αρχιτέκτονας και μελετητής Juhani Pallasmaa "…form only affects our feelings through what it represents……"
 
-Τίθενται στην εργασία οι έννοιες μόνιμο, προσωρινό, εφήμερο, ατελείω-το, αρχή - τέλος , τελικό, τελειωμένο, οι οποίες άλλοτε αλληλοαναιρούνται και άλλοτε διέπονται από τον ίδιο χαρακτήρα..........Παρατηρείται ότι το ατελείωτο ανάλογα με το συγκριτικό χαρακτη-ριστικό του, τείνει προς ανάλογη συμπεριφορά. Το μόνιμο και το προσω-ρινό είναι συμβατικά σταθερές καταστάσεις και ουσιαστικό στοιχείο της σήμανσης τους είναι η λειτουργία του 'τέλους'.......Το ατελείωτο απ' την άλλη, φανερώνει μία ασυμβατότητα χρονική........Αυτή η ασυμβατότητα του ατελείωτου φανερώνει και την 'εν δυνάμει' διάσταση του.
 
-Η ατελειωσιμότητα μέσω της διαπεραστικότητας τίθεται, όχι ως εκείνο το κατασκευαστικά ατελείωτο, αλλά ως η "αίσθηση" ατελείωτου που παρέχει τη ροή του χώρου, μια κατάσταση παροχής ενδεχομένων, άρα ελευθερίας, άρα 'εν δυνάμει' χώρων και δράσεων. Ο χώρος της πινακοθήκης τελικά ισχύει ως ένας 'εν δυνάμει' άλλος ή καλύτερα ως ο 'εν ενεργεία υπαρκτός' κάποιου άλλου, του δυνητικού.
 
-Στον Matta-Clark το ατελείωτο προκύπτει επεισοδιακά, δηλαδή ως επέμβαση ανθρωπογενής στην φύση του ήδη υπάρχοντος αντικειμένου- κτιρίου. Δημιουργείται έτσι μία αποσπασματικότητα που συσχετίζεται με το ατελείωτο, αλλά στη σήμανση του τελευταίου κυρίως συντείνει ο ρόλος της χρονικότητας που δίδεται στο επεισόδιο. ..........Στον Michelangelo τέλος, που μας ενδιαφέρει περισσότερο, διαπιστώνεται η σχέση του αρχαιοελληνικού τέλειου όσον αφορά την ανθρώπινη φύση (Wilkienman) και την εντύπωση της τέλειας μορφής. Στα έργα του και ειδικότερα στην 'Δημιουργία' παρατη-ρείται αυτή η (μερική) απόκρυψη της θέας του ανθρώπινου σώματος ώστε αυτό να μπορεί να συντίθεται από τον ίδιο τον θεατή του, σε μία προσπάθεια φανέρωσης της πραγματικής του φύ-σης, της οντότητας του. Κυρίως αυτό παρατηρείται στην απόδοση του θείου, που θεωρείται ως κάτι το μη-αντιληπτό από την ανθρώπινη διανοητική σύλληψη(3). Το απεικονιζόμενο δεν ολοκληρώνεται, υπόκειται στη τεχνοτροπία non finito, και μέσα από την δική μας ματιά καλείται να συμπληρωθεί. Η αίσθηση του ατελείωτου που προκύπτει καλείται να αρθεί από το ιδεώδες του πλατωνικού τέλειου της ιδανικής μορφής(4) και έτσι δημιουργείται ένας χώρος, ένα δίπολο και συνεπώς ένα ενδιάμεσο-που μας ενδιαφέρει πρωτίστως- στη σχέση τέλειου και ατελούς. Το ατελείωτο δεν χρησιμοποιείται ως ατελείωτο, για να παραμείνει δηλαδή ατελείωτο, αλλά ως 'εν δυνάμει' τελειωμένο και προσπαθεί να αποδοθεί μέσω αυτού του δίπολου. ........Το τρίτο ενδιάμεσο που παρατηρούμε αναφέρεται στο έργο του Giacometti και πιο συγκεκριμένα στη σχέση κοντινού - μακρινού που παρουσιάζεται στο έργο του. .......Τα όντα αυτά όντας κοντά μας σε απόσταση, φανερώνονται ως να ήταν πολύ μακριά μας.........Με την επεξεργασία του γλυπτού του και με την αίσθηση εξαύλωσης που προσδίδει σ' αυτό (έξοδος από ύλη, είσοδος στη μορφή), ο Giacometti επιτυγχάνει το 'εν δυνάμει' τελειωμένο ατελείωτο. Το ατελείωτο 'Ον' μέσω του ενδιάμεσου ανασυντίθεται στο μυαλό μας και αποδίδεται έτσι το 'εν δυνάμει' που μας ενδιαφέρει. Ο χώρος που δρα το έργο-γλυπτό και γίνεται υποκείμενο του χώρου αυτού, είναι ο ίδιος ο χώρος μας. .......Μπαίνουμε σε ένα άλλο χωρόχρονο, κατάσταση η οποία είναι και μία από τις συνθήκες δυνητικοποίησης του χώρου (η παραγωγή χωροχρόνου, ή χωροχρόνων)(βλέπε σχόλιο 9.6). Στο γλυπτικό έργο, αυτό επιτυγχάνεται με το τρισδιάστατο του γλυπτού, καθώς και με τα ενδιάμεσα που αναφέραμε.(ο ίδιος χώρος μας, τελικά μέσω του γλυπτού που βρίσκεται σ' αυτό το χώρο, παρασύρεται σε μια άλλη διάσταση, κάτι που συμβαίνει και στην πινακοθήκη).
 
-Θα μπορούσαμε έτσι να αναφερθούμε στο φαίνεσθαι μιας κατάστασης, ως το 'εν ενεργεία υπαρκτό' και στο 'είναι', το δυνητικό. Από αυτό προκύπτει και η σχέση των δύο που αναφέραμε. Το πράγμα δηλαδή επιτρέπει την φανέ-ρωση του, το 'είναι' του, μέσω του φαίνεσθαι του, αλλά μόνο με την δική μας ενέργεια. Μόνο έτσι κάποιο πράγμα διαφεύγει της πραγματικότητας ως κατανάλωση και εμπίπτει στην αξία. Η μπάλα που λειτουργεί ως κινητό κέντρο στο γήπεδο είναι ένα αντικεί-μενο και μια πραγματικότητα συνάμα. Μόνο αν θεωρηθεί ως η ενεργοποίηση της ανθρώπινης κίνησης ή του τρεξίματος μέσω του παιχνιδιού, τη δυνητική του μορφή δηλαδή, η μπάλα χάνεται στη διαχρονικότητα της, και είναι μία 'εν ενεργεία ύπαρξη'. Διαφορετικά είναι απλά μία φθαρτή αναλώσιμη ύλη, μια πραγματικότητα. Είναι αυτή η μπάλα, η οποία μετά μπορεί να αχρηστευθεί. Μόνο κατά την ενέργεια της ως μπάλα είναι ένα αντικείμενο και προφανώς το κάθε 'όργανο' που υφίσταται μπορεί να τύχει ανάλογη τοποθέτηση, και αυτό είναι που το διατηρεί 'εν ζωή', αυτό που το διασύρει στο διαχρονικό.
Αντίθετα όμως με το 'όργανο' κάποιο έργο τέχνης δεν υπόκειται στο διττό της πραγματικότητας (ως η πραγματοποίηση μιας δυνατότητας) και της αξίας. Είναι ή θα πρέπει να είναι μια 'εν ενεργεία ύπαρξη'. Είναι ένα αντικείμενο κατά την έννοια ότι αναφέρεται ως μορφή ή ως νόημα σε όλους μας, όπως πχ. είναι και η πινακοθήκη του Mies η οποία και έχει απολέσει την χρηστικότητα της. Αυτό το νοηματικό ή μορφικό παιχνίδι φανερώνει απευθείας και το ενδιάμεσο που αναλύουμε, κατά τον τρόπο που διαφεύγει η ουσία από το ίδιο το πλαίσιο ή το καλούπι του έργου- ζωγραφικό και γλυπτικό αντίστοιχα- και παραδίδεται σ' εμάς, τα υποκείμενα προς εννόηση του.

.........Αναφέρεται τέλος, η αντιστοιχία της πινακοθήκης με το 'περίπου αντικείμενο'.
Στη διαδραστική του σχέση με τον χρήστη/δράστη του υπόκειται στον επαναπροσδιορισμό του, στον υποκειμενικό ανα-ορισμό του ως αντικείμενο, τόσο σε σχέση με την λειτουργία όσο και με την σημασία του. Ισχύει μόνο ως παρέχων ενδεχομένων πραγματικών ή νοητικών. Υπό αυτήν την έννοια επαναφέρεται και το ενδιάμεσο που αναλύθηκε στην πινακοθήκη, αυτό του προσωρινού-μόνιμου, ως η κατάσταση κάποιου ισχύοντος(μόνιμου) κτίσματος, το οποίο όμως είναι επεμβάσιμο (πραγματικά ή νοητικά) δηλαδή είναι μη-τελικό. Εκδηλώνει κάποια προσωρινότητα στην ερμηνεία του, και συνεπώς καθίσταται ένα δυνητικό στοιχείο. Υπό αυτήν την συνθήκη είναι και ατελείωτο, είναι το τελειωμένο ατελείωτο.

-Όπως αναφέρεται στη Δυνητική πραγματικότητα του Levy, στο δια-δίκτυο επιτυγχάνεται η δυνητικοποίηση του 'εδώ και του τώρα', και η δυνητικο-ποίηση του σώματος στο 'υπερ-σώμα'(2),θέσεις που υιοθετούνται. Ο Levy συνεχίζει την επιχειρηματολογία του περί δυνητικού και αναφέρει ως παραδείγματα, μια δυνητικοποιημένη επιχείρηση(3) και το υπερ-κείμενο(4), τα οποία και τα δύο ευρίσκονται στον κυβερνοχώρο αποτοπικοποιημένα, θέση που επίσης υιοθετείται. Συνεπώς, μέσω του διαδικτύου τα πράγματα δεν υφίστανται στον τόπο και στον χρόνο τους. Αυτό, κατά τον Levy, εκφέρεται ως δυνητικοποίηση. Το κείμενο όμως, όπως έχει αναφερθεί, είναι όντως ένα δυνητικό στοιχείο λόγω της σχέσης 'ανά-γνώσης και νοήματος'(βλ.σχ.7.5). Συνεπώς η ύπαρξη του υπερ-κειμένου στο διαδίκτυο βρίσκεται απλά σε αντι-στοιχία με μία αποτοπικοποίηση μιας εγκυκλοπαίδειας ή μιας βιβλιοθήκης. ........Ζητείται, και εδώ μία αντίστοιχη μεταφορά. Ζητείται το σημείο, που όπως στο 'περίπου αντικείμενο', θα επιτευχθεί η μεταφορά σε μια κατάσταση, που τότε θα μπορέσουμε να την ονομάσουμε 'εν δυνάμει'. Το σημείο αυτό στο 'chat room', είναι ο υπερ-τόπος.
Όπως αναφέρει ο Levy, όταν αναφέρεται στην χαρτογράφηση του ψυχισμού, η αντίληψη είναι ενερ-γητικό στοιχείο που παράγει χώρο......
......
"…Το σύγχρονο σώμα μοιάζει με φλόγα… Συνδέεται τότε με το δημόσιο σώμα και καίει με την ίδια φωτιά, λάμπει με το ίδιο φως, όπως και άλλα σώματα-φλόγες. Επιστρέφει κατόπιν, μετασχηματισμένο, σε μια σφαίρα οιονεί ιδιωτική, και ούτω καθ’ εξής, άλλοτε εδώ, άλλοτε παντού, άλλοτε στον εαυτό του και άλλοτε σε μίξη. Κάποια μέρα, αποσπάται εντελώς από το υπερσώμα και σβήνει…"(σελ.43)…
[Pierre Levy, Δυνητική Πραγματικότητα]

..........................................................................................................................................''Είμαστε κοινωνοί στο στιγμιαίο σώμα!''